وقوع سیل و طوفان در ۱۰ استان کشور خسارات فراوانی به دنبال داشته٬ تعدادی از شهروندان جان باخته و یا گم شده‌اند؛ سیلاب هم چند خانه را ویران کرده و تعداد زیادی خودرو را با خود برده است. در این بین گردشگرانی که با استفاده از تعطیلات چند روزه عیدفطر به شمال کشور سفر کرده و یا به کنار رودخانه‌‌ها در استان‌های تهران و البرز رفته بودند دچار آسیب‌های فراوان شده‌اند. حالا این سوال برای افکار عمومی پررنگ شده که چرا سازمان‌های متولی از جمله سازمان هواشناسی پیش از بروز این طوفان و سیلاب بزرگ، هشدارهای لازم را برای آگاهی بخشی به شهروندان نداده بودند؟ اگر به میزان لازم درباره شدت این حادثه طبیعی و خطرات آن اطلاع‌رسانی می‌شد آیا باز هم این همه خسارت جانی و مالی برجا می‌ماند؟

چرا به مسافران هشدار داده نشد؟

روز شنبه ۲۷ تیر ماه و در بخش پربیننده خبر ساعت ۲۱ شبکه یک٬ گزارشی از افزایش سفرهای شهروندان ایرانی پخش شد اما هیچ اشاره‌ای به طوفان روز یکشنبه در آن نبود. اتفاقا از زبان چند مسافر در شهرهای مختلف کشور عنوان شد که از باران و کاهش دمای تابستانی استقبال می‌کنند و مجری هم خبر داد که کشاورزان از این باران تابستانی خوشحال هستند. در پایان هم گفته شد که سازمان هواشناسی نسبت به بارندگی شدید و پرآب شدن معابر هشدار داده است. پس از آن نوبت به کارشناس سازمان هواشناسی رسید تا از “معمای شیرین” بارندگی در مناطق کویری بگوید و “نوید” دهد که تندی بادها از فردا افزایش خواهد یافت. او با خنده و هیجان خبر ‌داد که در بسیاری از استان‌های کشور “رگبار” در راه است اما باز خبری از هشداری جدی برای مقابله با طوفان و سیلاب نبود.

در وبسایت اداره کل هواشناسی استان تهران وضع از این هم بدتر بود: آخرین مطلب این سایت به پیام تبریک ریاست سازمان هواشناسی به مناسبت آغاز ماه رمضان اختصاص داشت.

در وبسایت سازمان هواشناسی کشور نیز اطلاعیه‌ای در تاریخ ۲۶ تیر ماه منتشر شده که تا پایان روز دوشنبه مجموع بازدید آن کمی بیشتر از ۵ هزار نفر بوده است. در این اطلاعیه هوای روز یکشنبه چنین پیش‌بینی شده: “بارش متناوب باران گاهی با احتمال رعد و برق و وزش باد در استان‌های گیلان٬ مازندران٬‌ گلستان و ارتفاعات مرکزی البرز. در شرق گیلان و غرب و شرق مازندران با احتمال آبگرفتگی معابر عمومی پیش بینی می‌شود. علاوه بر این انتظار رگبار و رعدوبرق و وزش باد شدید موقت به سبب رشد ابرهای جوششی در اردبیل، خراسان شمالی، شمال سمنان، زنجان، جنوب آذربایجان شرقی، قزوین، شمال همدان، شمال مرکزی، قم، البرز و تهران وجود دارد.”

در این اطلاعیه همچنین درخواست شده که در روزهای شنبه تا دوشنبه “اقدامات لازم برای خودداری از شنا در سواحل خزر و جلوگیری از خسارات جانی در نظر گرفته شود”.

در فضای مجازی گله و شکایت بسیاری از سازمان هواشناسی و دیگر سازمان‌‌های متولی منتشر شده که معترض به عدم اعلام هشدارهای لازم هستند. برخی از این موارد توسط رسانه‌‌های رسمی نیز گزارش شده است.

از جمله دو برادر روزنامه‌نگار که در میان آسیب‌دیدگان ریزش کوه در جاده چالوس بوده‌اند٬ روایتی از اهمال متولیان را در اختیار خبرگزاری برنا قرار داده اند. میثم زمان‌آبادی عنوان کرده که نزدیک جاده شمشک به دیزین ،شخصا از پلیس در مورد وضعیت جاده سئوال کرده و ماموران به او گفته‌اند: “جاده امن است”. اما: “تنها چند دقیقه بعد از شنیدن این جمله و با ورود به جاده شمشک به دیزین سنگ بزرگی با خودرومان برخورد کرد، سرنشینان خودرو مجروح شدند و خسارت مالی سنگینی نیز به خودروها وارد شد.”

برادر او هم تاکید کرده که “برای جمع‌آوری سنگ‌های سقوط کرده به جاده هیچ برنامه‌ریزی وجود نداشت” ضمن این که “از محلی که دچار حادثه شدیم تا اولین مرکز امدادی ۱۲ کیلومتر فاصله بود. در ترافیک سنگین جاده، حدود دو ساعت طول کشید تا به اولین مرکز امدادی برسیم. تازه وقتی به مرکز امداد رسیدیم به دلیل جمعیت زیاد مجروح زمانی طول کشید تا کار امداد و درمان برروی مجروحان ما آغاز شود. تاکید می کنم هیچ واحد سیاری امدادی در جاده حضور نداشت.”

با این حال رییس پلیس راه کشور مدعی است که “پلیس راه قبل از وقوع حادثه ۱۰۰ درصد آماده بود و شرایط جوی به ماموران اطلاع داده شده بود. پلیس راه از ۱۰ روز قبل از شروع طوفان و سیلاب از طریق رادیو و تلویزیون اطلاع رسانی خود را آغاز کرده بود و اگر پلیس آمادگی نداشت قطع به یقین کشته شدگان حادثه دیروز بیش از ۲ هزار نفر بودند.”

یک کارشناس سازمان هواشناسی هم به ایلنا گفته که پیش‌بینی وزش شدید باد در استان تهران طی ۳ اطلاعیه به دستگاه‌های مربوطه اعلام شده بود. به گفته او آنچه در تهران اتفاق افتاده طوفان نبوده بلکه وزش باد شدید با سرعت حدود ۵۰ کیلومتر بر ساعت بوده است: “سازمان هواشناسی وزش شدید باد را پیش بینی و اعلام کرده بود، اما شدت آن را به دلیل اینکه در لحظه تعیین می‌شود، نمی‌توان به صورت دقیق از قبل پیش بینی کرد.”

آخرین آمار اعلام شده تلفات و خسارات

تا پایان روز دوشنبه آمارهای متفاوتی از میزان آسیب و تلفات سیل روز یکشنبه مخابره شده است. جمعیت هلال احمر عنوان کرده که مجموع آسیب‌دیدگانی که به آنها خدمات ارائه شده٬ ۸ هزار و ۵۰۰ نفر در سراسر کشور بوده‌اند.

از طرفی بنا به اظهارات مقامات رسمی تنها در دو استان تهران و البرز٬ ۱۴ تن جان باخته‌اند. روستای فیجان٬ یکی از مناطق تفریحی کرج هم به دلیل طغیان رودخانه یکی از کانون‌های آسیب بود که حدودا ۲۰ شهروند در آنجا مفقود شده و سیل بیش از ۵۰ خودرو را برده است.

عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران هم اعلام کرده که بنا به آمارهای غیرقطعی ۲۰ نفر در امامزاده داوود کشته شده‌اند.

درکنار آمارهای مربوط به استان‌های مختلف٬ تمام مقامات تاکید کرده‌اند که وزش باد شدید در شهر تهران هیچ گونه تلفات جانی نداشته است. هرچند خساراتی مانند شکستن شیشه پنجره‌ها٬ سقوط داربست‌ها و تابلوها بر روی خودروها و مواردی از این دست٬ گزارش شده است.

هواشناسیِ ناکارآمد یا پارازیتِ مشکل‌ساز؟

جا ماندن سازمان هواشناسی اصطلاحی بود که خرداد ماه سال گذشته بسیار شنیده می‌شد. در این حادثه ۵ شهروند تهرانی جان باختند و برخی اعضای ستاد مديريت بحران استان تهران به صراحت “قصور هواشناسی” را عاملی برای آماده نبودن شهروندان و مسوولان معرفی کردند. پس از آن سازمان هواشناسی برای دفاع از خود عنوان کرد که به دلیل وجود پارازیت‌ها نمی‌تواند پیش‌بینی‌های درستی انجام بدهد. مدير پيش‌بينی هشدار سريع هواشناسی به مجلس گزارش داد که به دلیل اختلالات ناشی از “تلفن‌های بی‌سيم و يا فرکانس‌های ديگری که به صورت غيرمجاز وارد فرکانس رادار هواشناسی شده” امکان تشخيص بسيار دشوار شده است.

حتی رییس سازمان هواشناسی کشور در مهر ماه اعلام کرد: “رادار هواشناسی پایتخت احتمالا به دلیل امواج پارازیت دارای نویز است و این موضوع یک سوم تصاویر هواشناسی این شهر را نامفهوم کرده است.”

پس از چند ماه این بحث به فراموشی سپرده شد اما حالا با تکرار طوفان در ابعادی وسیع‌تر و وارد آمدن خساراتی بیشتر٬ بار دیگر انگشت اتهام به سوی هواشناسی نشانه رفته است. نماینده تبریز در مجلس عنوان کرده که “سازمان هواشناسی با همکاری صداوسیما می‌تواند اطلاع‌رسانی خوبی را نسبت به پیش‌بینی‌های دقیق خود از تغییرات آب‌وهوایی داشته باشد اما متاسفانه این اطلاع‌رسانی‌ها به‌درستی صورت نمی‌گیرد. بدون ‌شک اگر ‌سال گذشته کم‌کاری سازمان هواشناسی جدی گرفته می‌شد شاید امسال شاهد تکرار این اشتباه نبودیم.”

نماینده قائمشهر و سوادکوه هم گفته: “در تمامی کشورها سازمان هواشناسی ١۵ روز تا یک هفته قبل از وقوع حادثه، مسوولان اجرایی و مقابله با بحران کشور را نه‌تنها مطلع می‌سازد بلکه اعلام آماده‌باش می‌دهد اما سازمان هواشناسی ایران قایل به پیش‌بینی هوا و طوفان از یک هفته قبل نیست.”