رادیو پارس

شهروندی یکی از مهمترین مؤلفه های مدرن نظام های سیاسی دموکراتیک است و حقوق شهروندی سهم به سزایی در عدالت اجتماعی و در نهایت توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دارد. حقوق شهروندی وقتی تحقق پیدا می کند که تمامی افراد یک جامعه از کلیه حقوق مدنی وسیاسی برخوردار باشند. اما در طول تاریخ، عوامل زیادی باعث از بین رفتن این برابری بوده اندکه یکی از این عوامل جنسیت است. به طوری که مفهوم شهروندی همیشه جنسیتی بوده و زن و مرد در ارتباطی متفاوت با این مفهوم قرار می گیرند و همواره زنان وضعیت نامساعد تری دارند. نظریه پردازان مختلف در مورد حقوق شهروندی اظهار نظر کرده اند و کسانی مثل مارشال و نظریه پردازان فمنیست به این تفاوت جنسیتی در حقوق شهروندی پرداخته اند و راهکارهایی برای رفع آن ارائه داده اند. در طول تاریخ ایران وضعیت زنان دستخوش تحولات فراوانی شده است که در شکل گیری وضعیت کنونی حقوق شهروندی آنان از جنبه های مختلف تأثیر داشته است. زنان از راه های مختلف در بهبود موقعیت شهروندی خود و احقاق حقوق شهروندی خود کوشیده اند . با این وجود حقوق شهروندی زنان در ایران هنوز از جنبه های مختلف نیازمند شناسایی خلاءها و یافتن راهکارهای فرهنگی و اجتماعی برای اصلاح شرایط است.

زنانی که ممنوع الخروج میشوند

 

همسرش مانع خروج او از کشور شده است قانون به او این اجازه را می دهد موضوعی که گریبان چندتو از زنان ورزشکار کشورمان را در سال های اخیر گرفته است و مانع خروج و افتخار آفرینی آن ها برای کشورشان شده است 

با این حال تعداد زیادی از زنان ایرانی پیش از ازدواج با شوهر خود این توافق را می کنند که حق طلاق و اجازه خروج از کشور به آن ها داده شود موضوعی که از چند جنبه قابل بررسی است

زهرا نعمتی پرچمدار بازی های المپیک ۲۰۱۶ ریو و قهرمان پارالمپیک ۲۰۱۶ ریو در رشته تیر و کمان از سوی همسرش ممنوع الخروج شد. شهابی پور، همسر زهرا نعمتی در اظهارات خود مربوط به ممنوع الخروج کردن همسرش گفت: «بعد از بازی های پارالمپیک ریو زهرا نعمتی بنا به دلایلی منزل را ترک کرده و تا این لحظه با وجود این که چندین بار خواستار بازگشت او به منزل بودم از زندگی با من امتناع کرده و حتی درخواست طلاق داده است. پس از این اتفاق او را ممنوع الخروج کرده ام تا نتواند در هیچ تورنمنت برون مرزی شرکت کند.

آزار جنسی زنان در محیط کاری

 

در شرایط جد ید , زمانی که صحبت از مشکلات زنان د ر محیط های کاری به میان می آید , بی درنگ مسائلی چون نابرابری د ر حقوق و مزایا د ر ذهن تد اعی می شود , د ر حالی که گرفتاری های زنان در محیط کار فقط محدود به این موارد نیست

چه بخواهیم و چه نخواهیم، زند‌‌گی کم و بیش مد‌‌رن و پیچید‌‌ه، نقش‌های جد‌‌ید‌‌ی را د‌‌ر ذهن مرد‌‌ان و زنان امروزی تنید‌‌ه است. اگر بپذیریم که شرایط زند‌‌گی چنین نقش‌هایی را بر د‌‌یوار انگاره‌های بشری حجاری می‌کند‌‌، انتظار غریبی نیست که با تغییر شرایط ، نقش‌های جد‌‌ید‌‌ی نیز برای زنان و مرد‌‌ان خلق شود‌‌ و آن‌ها با د‌‌ر نظر د‌‌اشتن تنگناهای اقتصاد‌‌ی، نقش‌های حجاری شد‌‌ه باستانی خود‌‌ را ناد‌‌ید‌‌ه بگیرند‌‌.

اشتغال زنان و شاخ و برگ‌های رویید‌‌ه شد‌‌ه از آن بی‌شک یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که د‌‌ر مسیر عبور از برزخ میان سنت و مد‌‌رنیته مطرح می‌شود‌‌. کار زنان که د‌‌ر ایران روزگاری تابو محسوب می‌شد‌‌ و صحبت از آن د‌‌ر خانواد‌‌ه برای مرد‌‌ان غیرقابل قبول بود‌‌، امروز د‌‌یگر به واقعیتی گریزناپذیر تبد‌‌یل شد‌‌ه است ، هر چند‌‌ که باز د‌‌ر گوشه و کنار کشور این تابو همچنان حیات د‌‌ارد‌‌. د‌‌ر شرایط جد‌‌ید‌‌، زمانی که صحبت از مشکلات زنان د‌‌ر محیط‌های کاری به میان می‌آید‌‌، بی د‌‌رنگ مسائلی چون نابرابری د‌‌ر حقوق و مزایا د‌‌ر ذهن تد‌‌اعی می‌شود‌‌، د‌‌ر حالی که گرفتاری‌های زنان د‌‌ر محیط کار فقط محد‌‌ود‌‌ به این موارد‌‌ نیست.

تجربه‌های پنهان زنان د‌‌ر محیط‌های کاریشان _ که به علت د‌‌وری از خورد‌‌ن برچسب معمولاً مطرح نمی‌شوند‌‌_ آن‌ها را علاوه بر د‌‌ست و پنجه نرم کرد‌‌ن با تبعیض و بی‌عد‌‌التی د‌‌ر پرد‌‌اخت د‌‌ستمزد‌‌ یا ارتقای جایگاه شغلی، د‌‌ر معرض انواع آزار‌ها هم قرار د‌‌اد‌‌ه است. چند‌‌ی پیش د‌‌ر خبر‌ها خواند‌‌یم که یکی از مجری های شبکه تلویزیونی بعد‌‌ از خروج از ایران مد‌‌عی شد‌‌ که مورد‌‌ آزار جنسی قرار گرفته است.

این خبر ، یکی از موارد‌‌ متعد‌‌د‌‌ آزار جنسی زنان د‌‌ر محیط کار است که هر از گاهی د‌‌ر رسانه ها منتشر می شود‌‌ ، به همین منظور با پروفسور «حسین باهر »رفتار‌شناس و جرم‌شناس د‌‌ر زمینه آزارجنسی د‌‌ر محیط کار د‌‌ولتی و خصوصی گفت‌و‌گو کرد‌‌ه است:

آقای باهر ! اگر موافق باشید‌‌ بحث را از ارائه تعریف آزارجنسی د‌‌ر محیط کار آغاز کنیم ؟

زنان د‌‌ر محیط‌های کاری با انواع مختلفی از آزار روبه رو هستند‌‌ که بسته به نوع محیط و جایگاه شغلی و همچنین تحصیلات‌شان متفاوت است. د‌‌ر یک نگاه کلان، آزار زنان د‌‌ر محیط کار، جزئی از خشونت علیه زنان د‌‌ر محیط‌های عمومی تلقی می‌شود‌‌. مشکلی که د‌‌ر این میان وجود‌‌ د‌‌ارد‌‌، پنهان بود‌‌ن همین آزارهای روانی و تابو بود‌‌ن آزار جنسی است که همین د‌‌و امر باعث می‌شود‌‌، کمتر به این مسائل پرد‌‌اخته شود‌‌.

موضوع آزارجنسی د‌‌ر محیط کار ، معمولا د‌‌ر رابطه بین مد‌‌یران و زیرد‌‌ستان رخ می د‌‌هد‌‌. البته از منظرهای د‌‌یگر هم می‌توان این موضوع را بررسی کرد‌‌ ، اما رابطه مد‌‌یر با زیرد‌‌ستان خود‌‌ از د‌‌یرباز چه د‌‌ر د‌‌ستگاه‌های د‌‌ولتی و چه خصوصی همیشه مطرح بود‌‌ه است. آزارجنسی د‌‌ر هر محیطی که زنان ود‌‌ ختران د‌‌ر آن حضور د‌‌ارند‌‌ و یا مشغول فعالیت کاری هستند‌‌ ، می‌تواند‌‌ رخ د‌‌هد‌‌.‌‌

 

مردان و حقوق مالی زنان

 

ازدواج اگر چه خودش تصمیمی ترسناک نیست، اما اتفاقاتی که گاهی گریبان بعضی افراد پس از ازدواج را می‌گیرد، آن را در چشم دیگران به کاری ترسناک تبدیل می‌کند.

از دست دادن‌ آزادی‌ها یا محدود شدن‌هایی که هیچ توجیهی جز اعمال سلیقه شوهر ندارد، یکی از این ترس‌هاست، مشکلات مالی و فشارهای اقتصادی ناشی از زیربار مسوولیت نرفتن بعضی مردها هم همین‌طور. بالاگرفتن اختلافات و نرسیدن به تفاهم مشترک که تنها یک راه و آن هم طلاق را جلوی پای زوج‌ها می‌گذارد نیز یکی از چشم‌اندازهای ناخوشایند زندگی مشترک است؛ همان دغدغه‌هایی که سبب می‌شود بعضی جوان‌ها برای همیشه دست از ازدواج بشویند یا اگر وارد این وادی می‌شوند، خود را به برخی احتیاط‌های افراطی مجهز کنند.

در این میان وضعیت زنان با مردان تفاوت‌های اساسی دارد. آنها از یک‌سو به واسطه شرع و عرف محدودیت‌هایی دارند و قوانین در مقایسه با مردها حمایت‌های کمتری از آنها می‌کند و از طرف دیگر، در بیشتر مواقع استقلال مالی ندارند و تامین معیشت‌شان به حضور یک مرد وابسته است. شاید برای همین است که اغلب دختران و خانواده‌هایشان هنگام ازدواج به دستاویزهای نه‌چندان مطمئنی از جمله مهریه متوسل می‌شوند تا اگر روال زندگی مشترکشان از حالت عادی خارج شد، بتوانند به مال حاصل از مطالبه مهریه امیدوار باشند. البته این که وجود مهریه تا چه حد می‌تواند آینده زندگی زنانی را که در ازدواج شکست خورده‌اند، تامین کند، موضوع مفصل و پیچیده‌ای است که هر کس از دید خود و به واسطه فرهنگی که در آن رشد کرده است، آن را تفسیر می‌کند، اما به هر حال مهریه جزو حقوق مالی زنان پس از ازدواج است که البته شناخته شده‌ترین این حقوق نیز به شمار می‌رود. طبق قوانین کشورمان در حوزه امور خانواده، مهریه که به آن مهرالمسمی هم گفته می‌شود، مالی است که هنگام عقد نکاح بنابر توافق طرفین مشخص می‌شود و مرد مکلف است به محض مطالبه مهریه از سوی زن، آن را بپردازد؛ البته به شرط آن که زن وظایف همسری‌اش را بدرستی انجام داده باشد و از سوی مرد به عدم تمکین متهم نشود..

نکته: در نکاح موقت، به زن نفقه تعلق نمی‌گیرد، مگر این که پرداخت آن شرط شده باشد. همچنین زن در نکاح موقت اجرت‌المثل و نحله نخواهد داشت

نحله نیز یکی دیگر از حقوق ناشناخته زنان است؛ همان مالی که از سوی مرد به زن در صورتی که شرایط تعلق اجرت‌المثل ایام زوجیت فراهم نباشد، بخشیده می‌شود. البته نحله زمانی به زن تعلق می‌گیرد که او از ادای وظایف زوجیت امتناع نکرده باشد. میزان نحله نیز مانند اجرت‌المثل از سوی دادگاه تعیین می‌شود با این تفاوت که نیازی به ارجاع موضوع به کارشناس نیست و دادگاه میزان نحله را با توجه به وضع مالی زوج و زحمات زوجه تعیین می‌کند. البته این حقوق تنها برای زنان در نکاح دائم تعیین شده و وضعیت زنان در ازدواج موقت، متفاوت است.

طبق قوانین امور خانواده، مهریه یکی از حقوق مالی زن در ازدواج موقت است که البته باید هنگام عقد تعیین شود وگرنه موجب بطلان عقد نکاح موقت می‌شود. این در حالی است که در نکاح موقت، به زن نفقه تعلق نمی‌گیرد، مگر این که پرداخت آن شرط شده باشد. همچنین زن در نکاح موقت اجرت‌المثل و نحله نخواهد داشت چراکه یکی از شروط پرداخت این حقوق، درخواست طلاق از طرف شوهر است؛ در حالی که بحث طلاق به هیچ وجه در نکاح موقت مطرح نیست.

 

ارث و دیه زن روی ترازوی عدالت

اگر مردی بمیرد و از او یک پسر و یک دختر به جا بماند عملا یک سوم ثروتی که به ارث می رسد در اختیار دختر قرار می گیرد تا برای خود هزینه کند اما پسر دو سوم ارث را در اختیار می گیرد. در واقع این نوع سهمیه بندی که مرد دو برابر زن ارث ببرد در یک محاسبه کلان یک امتیاز حقیقی برای مرد محسوب می شود.

نصف بودن سهم زنان نسبت به مردان لزوما در همه حالات تقسیم ارث پیش نمی آید. بلکه درهمه حالات سهم الارث مردان با زنان یکسان نیست. به عنوان مثال پدر و مادر میت در ارث یکسان نیستند و مرد دوششم و زن یک ششم سهم دارند.

بنابراین در تقسیم ارث بین مرد و زن تبعیض و بی عدالتی وجود دارد.

ممکن است این پرسش پیش بیاید که چه بسا زنانی که اداره خانواده را بر عهده دارند و چه بسا مردانی که هیچگونه نقش اقتصادی در خانواده ایفا نمی کنند. اما در پاسخ باید گفت همواره قوانین بر اساس حالات عمومی و متعارف وضع نمی شود.

جامعه باید نگاه خود به زنان را اصلاح کند.

‌‌