فوت تعدادی از کولبران در ریزش بهمن و یا سرمازدگی و… و معلولیت تعدادی دیگر به‌دلیل سنگین‌بودن باری که حمل میکنند و یا پرت‌شدن از پرتگاه‌ها و… باعث شده است تا نگاه‌های مردم و مسئولان به سمت کولبران که سال‌هاست کمر آنها زیر بار سنگین زندگی خم شده، جلب شود.
به گزارش خبرگزاری هرانا به نقل از همشهری، اگرچه آمارهای غیررسمی از فعالیت بیش از ۶۰هزار کولبر در مناطق مرزی کشور خبر می‌دهند اما این شغل هیچگاه یک شغل قانونی نبوده و هیچ حمایت قانونی نیز از این افراد نمی‌شود. با وجود این، سال گذشته مقام معظم رهبری در سخنانی حساب کولبران را از قاچاقچیان جدا کردند و خواستار رسیدگی به وضعیت این افراد و خانواده‌هایشان شدند.
ساماندهی کولبران یکی از موضوعات مهمی است که در ماه گذشته بارها مطرح شده و بعد از کش‌وقوس‌های فراوان عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور از بسته‌شدن مرزها و ممنوعیت کولبری خبر داد و گفت: «افرادی که ۳سال سابقه حضور در روستاهای مرزی را دارند، کارت پیله‌وری دریافت میکنند. براساس این طرح که به تصویب دولت هم رسیده، افرادی که کارت پیله‌وری دریافت میکنند می‌توانند به‌طور مستقیم از مرزها کالا وارد کرده و سود حاصل از آن به جای اینکه به جیب تجار برود، به‌دست خود واردکننده‌ها می‌رسد.» حالا با گذشت حدود ۲ماه از صحبت‌های وزیر کشور تعدادی از نمایندگان مجلس هم تصویب طرحی را در مجلس دنبال میکنند برای ساماندهی وضیعت کولبران با عنوان «طرح ساماندهی معبر مرزی» که در آن به صدور کارت پیله‌وری برای مرزنشینان و تعیین سقف واردات قانونی کالا از آن‌سوی مرزها اشاره شده است.
کولبری؛ معضلی برای جامعه
نماینده شهرستان مرزی پارس‌آباد و بیله‌سوار در مجلس با بیان اینکه کولبری جزو مشاغل کاذب است، به همشهری گفت: به‌نظرم کولبری جزو مشاغل کاذب است و من با هر نوع شغل کاذبی مخالفم. شکور پورحسین گفت: وجود کولبری نشان از آسیب‌های جدی در جامعه است و این شیوه کولبری که افراد مجبورند چندین برابر وزن خود کالا حمل کنند که در نتیجه به سلامت آنها صدمه وارد میشود، یک معضل است. به گفته این نماینده مجلس، برخی مسئولان صحبت از ساماندهی کولبران میکنند اما این ساماندهی چگونه باید انجام شود؟ عده زیادی به‌دلیل امرار معاش ناچارند تا این کار را انجام بدهند. الان موضوع اشتغال‌زایی در مناطق مرزی بسیار مهم‌تر از ساماندهی این افراد است.
وی تأکید کرد: دولت اگر توانایی ایجاد اشتغال را دارد باید طرحی را ارائه دهد که بتواند برای افراد نیازمندی که از سر ناچاری به کولبری روی آورده‌اند، اشتغال ایجاد کند وگرنه تغییر وضعیت افراد از کولبری به پیله‌وری مشکلی را حل نمی‌کند.
پورحسین به لایحه ایجاد مناطق آزاد تجاری اشاره کرد و گفت: ایجاد ۸ منطقه آزاد تجاری در کشور مصوب شده که درصورت اجرایی‌شدن آنها بازارهای مرزی دیگر جایگاهی نخواهند داشت. این مناطق آزاد تجاری قرار است تا در نقاط صفر مرزی مستقر شوند و می‌توانند در قالب کالاهای ورودی همراه مسافر و واردات رسمی کالا به کشور فعالیت خوبی داشته باشند. وی گفت: الان مشکلی که در زمینه مناطق آزاد وجود دارد، این است که این طرح‌ها هنوز زیرساخت ندارند و باید تجهیزات، امکانات و ساختمان‌های مورد نیاز به‌سرعت ساخته شوند چراکه اکنون برخی بازارهای مرزی در استان‌های کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی بسته شده و شرایط زندگی برای کولبران سخت شده است.
تبدیل وضعیت کولبری به پیله‌وری بازی با کلمات است
همچنین تقی کبیری، نماینده مردم مرزنشین خوی در مجلس، با بیان اینکه تبدیل وضعیت کولبری به پیله‌وری بازی با الفاظ است، به همشهری گفت: به جای بازی کردن با الفاظ بهتر است بتوانیم از مرزنشینان پشتیبانی و برایشان فرصت شغلی ایجاد کنیم. کبیری گفت: این فرصت باید از خود مرز ایجاد شود و ساماندهی مرزنشینان به‌گونه‌ای باشد که درآمد مکفی و شغل پایدار و آبرومند را برای آنها داشته باشد. الان در بین کولبران جوانانی هستند که دارای مدرک بالای دانشگاهی هستند و به‌علت نبود شغل مجبور به کولبری شده‌اند. به‌گفته کبیری، دغدغه مرزنشینان رسیدن به درآمد خوب و شغل پایدار است که این مسئله فقط با ساماندهی اتفاق می‌افتد نه با تغییر عناوین. در کنار این بیمه‌شدن کولبران نیز باید پیگیری شود. بیمه کولبران مدیریت قوی می‌خواهد تا بتواند سازوکاری را تعریف کند که شرکت‌ها و افرادی که می‌خواهند کولبران را بیمه کنند، موظف باشند بیمه کامل را برای این افراد درنظر بگیرند چرا که در برخی مشاغل جایگاه و درآمد‌زایی آن مطرح است نه ساعتی کارکردن آن. به همین دلیل موضوع بیمه‌کردن کامل این افراد باید مورد توجه قرار بگیرد چراکه اکنون برخی کولبران بعد از چند سال کار کردن متوجه می‌شوند که بیمه آنها به‌صورت ناقص پرداخت شده است. وی با اشاره به مبلغ ناچیزی که کولبران در ازای حمل‌بار دریافت میکنند، گفت: این مبلغ بسیار ناچیز است، به‌گونه‌ای که کولبران ناچارند به‌دلیل بیکاری برای هر باری که حمل میکنند ۵۰ تا ۶۰هزار تومان دریافت کنند. اما واقعیت این است که اصل سود حاصل از این واردات کالا به کشورمان به جیب تجاری می‌رود که بدون پرداخت ریالی پول به گمرک و با اسم اینکه کالا متعلق به کولبر است، اجناس خود را وارد کشور میکنند. آماده کردن زیرساخت‌های مرزی موضوع دیگری بود که کبیری به آن اشاره کرد و گفت: در برخی مرزها زیرساخت‌ها آماده شده و مشکلی در این زمینه وجود ندارد اما در مرزهایی که مشکل آماده کردن زیرساخت‌ها مثل ساخت گمرک، ساختمان‌های اداری، انبار و… را دارند می‌توان به‌صورت ضرب‌الاجلی این کار را به سرانجام رساند. برای نمونه در آذربایجان غربی مرز رازی – کاپیکوی را داریم که از حدود ۳دهه قبل فعال است و با اینکه آن زمان زیرساخت‌های آن آماده نبود اما مرز فعالی بود و نه‌تنها مرزنشینان که شهرهای استان نیز از آن منتفع می‌شدند. به‌گونه‌ای که برخی مؤسسات و فرودگاه شهر خوی از عایدات این بازارچه مرزی ساخته شدند. اکنون در این مرز اگر بازارچه مرزی فعال شود هم مرزنشینان و هم شهرنشینان از عایدات آن بهره‌مند می‌شوند. نماینده مردم خوی در مجلس گفت: در مرزهایی که زیرساخت‌های آن حداقل امکانات را دارند می‌توان با مدیریت کوتاه‌مدت بازارچه‌هایی را ایجاد کرد که بتوانند در زندگی مرزنشینان تغییراتی بدهد.
پیله‌وری به درد ما نمی‌خورد
البته بسیاری از کولبران با طرح مجلس و به نوعی دولت برای ممنوع‌شدن کولبری و تبدیل آن به پیله‌وری مخالف هستند. لقمان بسیاری، کولبر، به همشهری میگوید: «ما اینجا مجبور به کولبری هستیم. تمام زمین‌های منطقه مین‌گذاری شده و امکان کشاورزی و دامپروری نداریم. کولبری تنها ممر درآمد ما در روستاست. الان مدتی است که بازارهای مرزی را بسته‌اند و مشکل بیکاری به دیگر مشکلات ما اضافه شده است. در روستای مزرعه حدود ۱۴۰خانوار زندگی میکنند که اکثر آنها در بازارچه‌های مرزی کار می‌کردند اما همه الان بیکار شده‌اند. این روزها داریم از اندک پس‌اندازی که داشتیم خرج می‌کنیم. برخی از افراد هم مجبور شده‌اند به سمت قاچاق کالا بروند و مشکلات این کار را به تن بخرند. با وجود سردی هوا و راه‌های صعب‌العبور هر لحظه امکان پرت‌شدن از بلندی و معلولیت یا مرگ برای کولبرانی که بیکار شده‌اند، وجود دارد. پیله‌ورشدن به درد ما نمی‌خورد، به درد تجار بزرگ می‌خورد که پول زیادی دارند و می‌توانند سود کنند. اما ما که پولی در دست و بالمان نداریم با پول واریزی به حساب‌مان نمی‌توانیم تجارت کنیم و با این وضعیت گرانی فقط ضرر می‌کنیم.
بازارچه‌ها باز نشوند، قاچاق زیاد میشود
عثمان سلیمانی، کولبر بازارچه سردشت: بازارچه‌های مرزی نزدیک ۲۰روز است که تعطیل شده و همه کولبران بیکار شده‌اند. تنها مرز کیله در سنندج فعال است که آن هم مختص صادرات و واردات با ماشین است. وعده ارائه کارت‌های پیله‌وری هم اجرایی نشده است. البته برخی از کارت‌ها فعال شده‌اند اما قابلیت این را ندارند که بتوانیم با آنها کالایی را جابه‌جا کنیم. امرار معاش مردم مرزنشین از این مرزهاست و راه دیگری برای ارتزاق ندارند. اگر وضعیت بسته بودن مرزها و بازارچه‌ها به این صورت پیش برود، کولبرهایی که تا الان از راه رسمی کولبری می‌کرده‌اند برای امرار معاش خود راهی جز قاچاق کالا ندارند. تا قبل از بسته‌شدن مرزها ما با کارت‌هایی که داشتیم در ماه ۴نوبت می‌توانستیم کالا حمل کنیم که برای لوازم خانگی هر کیلو بار را بین ۶ تا ۷هزار تومان و برای اجناس سبک‌تر هر کیلو ۳ تا ۵هزار تومان به ما حقوق می‌دادند که تقریبا روزی ۶۵هزار تومان درآمدمان می‌شد. اما این مقدار درآمد کفاف زندگی‌مان را نمی‌داد و معمولا با کارت افرادی که دچار معلولیت شده بودند و یا سنشان بالا بود، کار می‌کردیم و نصف هزینه حمل بار را به صاحب کارت می‌دادیم و مابقی برای خودمان می‌شد. اما الان با بستن مرز جلوی همین مقدار کم درآمد هم گرفته شده است. مهم‌ترین خواسته کولبرها باز‌شدن مرزها و تبدیل نشدن وضعیت کولبری به پیله‌وری است.
پنج نکته درباره طرح نمایندگان مجلس
پیله‌ور به فردی گفته میشود که ساکن مناطق مرزی با حداقل ۳سال سابقه سکونت مستمر باشد که دارای کارت پیله‌وری صادره از سازمان بازرگانی استان است. تمام اهالی ساکن در مناطق مرزی کشور به استثنای اهالی ساکن در شهرهای مرکز شهرستان‌ها با دریافت کارت مبادلات مرزی مشمول تسهیلات مبادلات مرزی خواهند بود.
کارت مبادلات مرزی توسط سازمان بازرگانی استان برای سرپرست خانوار صادر میشود. کارت مبادلات مرزی در ماه‌های دی و بهمن هر سال صادر و هر ۳سال یک‌بار تمدید میشود. دارندگان کارت مبـادلات مـرزی می‌تواننـد به‌صورت مستقل اقدام به مبادله مرزی کنند.
به ازای هر مرزنشین دارای کد فعالیت اجازه حداکثر ورود ۲۰محوله در‌ماه به‌صورت شناور صادر میشود.
وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز موظف است در کارت الکترونیکی مرزنشینان خدمات تخفیف تعرفه گمرکی به ازای هر نفر ۵۰۰ هزار تومان در هر‌ماه را برای آنان شارژ کند.
کالاهای ترانزیتی از سایر مرزهای رسمی کشور پس از طی تشریفات گمرکی با لحاظ تخفیف‌های تعرفه‌ای به غرفه‌ها و بازارچه‌های مرزی منتقل می‌شوند، سپس مرزنشینان مشمول با استفاده از سقف معافیت‌های ماهانه می‌توانند نسبت به خرید کالاهای ترانزیتی از این غرفه‌ها اقدام کنند.