با بالا گرفتن بحران آب در ایران، کاهش سطح آب لکه های آبی و سفره های زیر زمینی به حدی رسیده که گزارش ها از بروز مشکلات شدید برای شهروندان در نقاط مختلف کشور حکایت دارد. وزیر نیرو خبر از خشک شدن ۳۰۳ دشت داده و رسانه ها گزارشی تصویری از روستایی در کرمانشاه را منتشر کرده اند که در آن روستا مردم یک ماه است به دلیل کم آبی خود را نشسته اند. گزارش های دیگر از توزیع آب آشامیدنی در مناطق مختلف کشور توسط کامیون خبر می دهند.

سایت “اتاق خبر” در باره روستای گامره نوشته است: “کم آبی، خشکسالی و بی توجهی مسئولین برای مردم این روستاها، مانند نمک روی زخم آزار دهنده است. بطوری که اگر پای درد دل هرکدام از اهالی بنشینید حرف هایی بس ناراحت کننده از وضعیت انسانی در این منطقه را خواهید شنید. در این روستاها که شغل اصلی مردمانش کشاورزی و دامداری است، خشک شدن چشمه ها و چاه های آب اوضاع را وخیم کرده است و به نوعی ادامه زندگی غیر قابل تحمل شده است. صدها رأس دام سبک و سنگین هر روز به علت این مشکلات در حال از بین رفتن و یا فروش اجباری هستند و کشاورزان نیز با توجه به خشکسالی های اخیر و سال جاری مزارع خود را از ۱ تا۱۰۰درصد از دست داده اند و محصولی را از اراضی خود برداشت نکرده اند. در کنار این شرایط بحرانی آب و هوایی، یکی دیگر از مشکلات که به نوعی باعث ناراحتی مردم روستا شده است کم توجهی مسئولین بویژه بخشداری سرفیروزآباد است که طبق اظهارات برخی از مردم بومی این دو روستا آبرسانی به صورت نامنظم و هفت روز یکبار انجام می شود که این میزان آب نیز به هیچ عنوان جوابگوی نیاز آنها نیست. سعدالله، از اهالی روستای گامره، بدلیل نوشیدن آب های آلوده مبتلا به بیماری سنگ کلیه شده و روزانه مقدار زیادی دارو اسفاده می‌کند و برای درمان کاملش هیچ پولی ندارد”.(لینک)

در همین حال، از ارومیه نیز خبر می رسد که آب دریاچه رو به نابودی این ناحیه، ۸ سانت دیگر افت کرده است.

افشین دیلمی معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان آذربایجان غربی گفته است:”وضعیت دریاچه ارومیه از لحاظ حجم آب موجود از سال‌های ۷۶- ۷۵ تاکنون کاهش ۹۵ درصدی داشته و از لحاظ وسعت نیز بیش از ۸۰ خشک شده است به طوری که در شرایط فعلی آب کمی صرفا در شمال دریاچه ارومیه موجود است. تراز دریاچه ارومیه در حدود ۱۶/۱۲۷۰ متر است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل کاهش ۸ سانتیمتری دارد”.(لینک)

از شرق کشور نیز اخبار ناخوشایندی درباره آب به گوش می رسد به طوریکه مهدی فروزان فرماندار کاشمر گفته است: “افزایش نیاز آبی در دهه‌های اخیر، سبب برداشت بی‌رویه و افت سطح آب زیرزمینی در دشت کاشمر شده است. دشت ممنوعه بحرانی کاشمر که شامل شهرستان‌های کاشمر و خلیل‌آباد است، هم‌اکنون جزو ۱۵ دشت ممنوعه بحرانی استان خراسان رضوی است که دارای ۴۹۷ حلقه چاه با تخلیه سالیانه ۱۱۱ میلیون متر مکعب، ۴۶ رشته قنات با تخلیه سالانه ۵/۱ میلیون متر مکعب، ۶۶ دهنه چشمه با تخلیه ۷/۰ میلیون متر مکعب است. حدود ۸۰ درصد از آب استحصالی از آبخوان کاشمر در بخش کشاورزی به مصرف می‌رسد”.(لینک)

آمار نگران کننده

به تازگی، حمید چیت چیان وزیر نیرو از شرایط بحرانی آب در کشور گزارش داده و گفته است: “کشور ۱۵ سال دچار خشکسالی مستمر است، در ۴۶ سال گذشته به طور متوسط ۲۵۰ میلیمتر بارش داشتیم که بارش ۶ سال گذشته به طور متوسط ۲۰۵ میلیمتر بوده است. از مهر سال گذشته تا امروز به طور میانگین فقط ۱۹۲ میلیمتر باریده و این در مقایسه متوسط سال گذشته ۲۱ درصد و در مقایسه با سال گذشته ۱۳ درصد کاهش نشان می دهد. درجه حرارت متوسط کشور هم در مقایسه با سال‌های گذشته ۱.۱ درجه سانتیگراد افزایش پیدا کرده و منجر به تبخیر بیشتر آب و کاهش منابع در دسترس ما شده است. میزان آب رودخانه ها در ایستگاه های اندازه گیری جریان‌ آب بیش از ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده است. در سال ۵.۷ میلیارد مترمکعب بیلان منفی در منابع آب زیرزمینی داریم، یعنی میزان آبی که در سال از چاه ها و چشمه ها و قنات‌ها برداشت می شود، از آن میزان آبی که در اثر بارش وارد سفره های آب زیرزمینی می شود، بسیار بیشتر است. ما ۶۰۹ دشت در کشور داریم که ۳۳۰ دشت آن دچار بیلان منفی است و آن وضعی که برای دریاچه بختگان، هامون و ارومیه رخ داد برای سفره های آب زیرزمینی ما هم رخ داده است”.

او افزوده است: “۹۲ درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود. در بخش کشاورزی راه‌های زیادی برای کاهش مصرف آب وجود دارد. مثلا اگر به جای کاشت هندوانه محصولات راهبردی مانند گندم بکاریم، مصرف آب بسیار کاهش می یابد. گاهی اوقات ما منبع جدیدی برای آب شرب نداریم و اگر صرفه جویی نشود برخی شهرها و روستاها با جیره بندی آب مواجه خواهند شد. با روش‌های بسیار ساده قادریم ۲۵ تا ۳۰ درصد آب را در هر منزل صرفه جویی کنیم و شهر و روستاهای زیادی را از خطر کم آبی برهانیم”.

مصطفی پورمحمدی وزیر دادگستری به مناسبت هفته دولت مصاحبه ای مطبوعاتی با عنوان “مبارزه با فساد از حرف تا عمل” برگزار کرد که در طی آن به مباحثی در رابطه با برخی حوادث دوران مسئولیت سابقش در سازمان بازرسی کل کشور و بحث فساد پرداخته است. وی از جمله به توضیح و دفاع از خود در رابطه با اتهام فساد مالی که مدعی است به وی وارد کرده‌ بودند و تلاش برای تهدید و بهره برداری از این اهرم جهت جلوگیری از پیگیری پرونده های فساد، دست زده است.

اما در حاشیه این مصاحبه از قبل پیش‌بینی شده در رابطه با موضوع فساد، دو پرسش دیگر نیز از سوی خبرنگاران مطرح شده که قابل توجه است: مسئله اعدام‌های تابستان ۶۷ و موضوع حصر رهبران جنبش سبز. به موضوع اول که وزیر “خاص” کابینه (که خود دست اندرکار آن جنایت بوده)، به جای مرهم نهادن، نمک بر زخم قربانیان آن فاجعه سیاه پاشیده در جای دیگری خواهم پرداخت. اما موضوع دوم و به خصوص نحوه انعکاس این بخش از مصاحبه او در رسانه‌های مختلف قابل تامل است.

به دنبال برگزاری این مصاحبه ناگهان خبری از سوی بعضی رسانه‌های جمعی (عموما در خارج از کشور) تیتر یک شد که وزیر دادگستری گفته است اینک زمان تجدید نظر در مسئله حصر فرارسیده است. برخی سایت ها نیز بلافاصله تحلیل‌های عموما خوش‌بینانه‌ای بر این متن اضافه کردند. اما مراجعه به اصل خبر و بازتاب آن در رسانه‌های داخلی برایم بسی جالب و قابل تأمل بود.

برخی رسانه‌های داخلی متن تحلیلی از پورمحمدی را بازتاب داده بودند مبنی بر این که تصمیم حصر امری امنیتی بوده و در فضای متشنج خاصی اتخاذ شده و اینک نیز تغییر آن بستگی به تغییر فضا به سوی آرامش دارد و باز یک تصمیم امنیتی است و خارج از اختیار دولت و قوه قضاییه قرار دارد. (و بعضا از قول وی نقل کرده بودند که در دولت بحثی دراین باره مطرح نیست.)

در یک دسته از خبرگزاری‌ها با کمال تعجب ادامه این پاسخ و آنجا که پورمحمدی گفته بود اکنون فرصت تجدیدنظر در آن است حذف شده است. لابد هم‌موضع نبودن با این بخش از سخنان وزیر دادگستری و شاید هم خودسانسوری شدید در بازتاب موضعی که خوشایند رهبر و بخش امنیتی – نظامی قدرت مستقر نیست، باعث این سانسور گردیده است.

برخی رسانه‌های خبری که ظاهرا خبرنگارشان به طور مستقیم در این مصاحبه مطبوعاتی حضور داشته اند، طبعا بر اساس تندنویسی خبرنگاران (یا احتمالا پیاده و تنظیم کردن خبر از روی متن ضبط شده) گزارش نسبتا کامل و عموما مشابهی از این بخش از پرسش و پاسخ ارائه کرده‌اند.

نکته قابل تأمل در این رسانه‌ها (یا رسانه‌هایی که به نقل از این‌ منابع خبر را منتشر کرده بودند) این نکته است که آنها علاوه بر جمله قبلی وزیر دادگستری مبنی بر این که “در یک مقطعی این موضوع تصمیم‌گیری شده است و اکنون فرصت تجدید نظر آن است” همگی با جمله واحد و مشابهی اضافه کرده‌اند “امروزه آقای رئیس‌جمهور اوضاع و شرایط کشور را برای طرح دوباره این موضوع مناسب نمی‌دانند”.

در واقع شگفتی یا پیچیدگی ماجرا از همین دو موضع به ظاهر متضاد در کنار هم و بی هیچ فاصله‌ای آغاز می‌شود که “‌اکنون” وقت تجدید نظر در مسئله حصر است و آقای رئیس‌جمهور “امروز”طرح دوباره این موضوع را مناسب نمی‌داند!

البته مدتهاست که پیگیران تنش‌زدایی و توسعه سیاسی در داخل همراه با تنش‌زدایی بین‌المللی در بیرون، شاهد چنین مواضع مبهم و دوپهلو و طرح مسائل به صورت غیرشفاف هستند و تقریبا به آن عادت کرده‌اند (چند روز پیش نیز در سخنان رئیس‌جمهور نکته گنگی مطرح شد که برای من شبهه نارضایتی وی از طرح و تکرار شعار رفع حصر را تداعی کرد گرچه برخی معتقد بودند منظور وی شعار جناح مقابل در رابطه با فتنه است).

در این مصاحبه اما باز این ابهام و دوپهلویی و مواضعی به ظاهر متضاد (“اکنون وقتش است” و “اکنون وقتش نیست”) به چشم می‌خورد. شاید کلید حل این معما در جایی است که آقای وزیر در چند جمله قبل‌تر مطرح کرده (و از قضا اکثر رسانه ها این مضمون را نقل کرده اند) و آن این که آن تصمیم (حصر) در فضای ملتهب سال‌های گذشته اتخاذ شده و بدیل آن فضای آرامی است که جناح مقابل آمادگی رفع حصر پیدا کند و به خصوص تصریح وزیر دادگستری با سوابق دیرین امنیتی بر این که: “از همان ابتدای دولت یازدهم که خبرنگاران سوال می‌کردند گفتم کمتر به این بحث دامن بزنید و رسانه‌ای شدن کمکی به حل مسئله نمی‌کند و در هر حال بدانید حصر نتیجه التهاب و آشوب است، بنابراین راه حل مسئله حصر هم آرامش و طمانینه است و برای حل آن کشور نیاز به آرامش دارد”.

به نظر من در این جمله کلیدی، نوعی برخورد دیپلماتیک (و صریح‌تر بگویم: فریبکارانه) به چشم می خورد. این جمله بدون روکش های دیپلماتیک اش در واقع تکرار موضع قبلی است که مطالبه رفع حصر را به صورت علنی و رسانه ای مطرح و پیگیری نکنید (وزیر کابینه مدعی است که رئیس کابینه نیز هم‌موضع اوست و شرایط را برای طرح این موضوع – حداقل به صورت علنی – مساعد نمی‌داند. در باره صحت و سقم این ادعا، به جز شخص رئیس‌جمهور، کسی از مخاطبان نمی‌تواند نظری بدهد).

اما منظور از “آرامش” در کشور در اینجا چیست؟ مگر الآن آشوب و التهابی در کشور وجود دارد!؟

به نظر می رسد منظور آقای وزیر با سوابق دیرینه امنیتی و تجارب کافی در این حوزه دقیقا از یک سو (و بیشتر) به موضع رهبران جنبش سبز و پذیرش اگر نه “توبه”، حداقل کوتاه آمدن و قبول سکوت و آرامش از سوی آن ها برمی‌گردد. و از سوی دیگر به سکوت مطالبه‌کنندگان رفع حصر در این باره و خارج کردن آن از اولویت‌ها و شاید اصلا از اصل مطالبات‌شان!

این نکته ظریفی است که دولتمردان به صورت دیپلماتیک و تا حدودی با حالتی « پوشیده و شرمنده» مطرح می‌کنند و جرأت طرح صریح‌تر آن را ندارند و یا شفافیت در این باره را به مصلحت خویش نمی‌دانند. وزیر پرآرزو و رئیس مواجه با موانع و سنگلاخهای فراوان در راه پیش رو همچنان نیازمند «رای» مردم‌اند. آنها نمی‌خواهند شفاف سازی کنند که برخی شعارهای سابق بیشتر برای اخذ رای بوده وبرای شان اولویت چندانی ندارد. و در خوش بینانه ترین حالت؛ آنها نمی‌خواهند به طور صریح بگویند که برآورد قبلی ما از کوتاه آمدن احتمالی رهبر نظام خوش‌بینانه بوده است، و باز آن ها نمی خواهند بگویند که رویکرد سیاسی ما بر این اساس استوار است که روی نقاطی که رهبر حساس است یا حداقل حساسیت “شدید” دارد نمی‌رویم مگر خود شدیدا بدان معتقد و در واقع به آن نیازمند باشیم. و تلخکامانه باید گفت برای آقای روحانی تغییر این وضعیت در اولویت چندانی نیست و دادن وعده صریح در این باره و شعاردهی نصفه نیمه در رابطه با این حوزه؛ یا ضرورت اخذ رأی در دوران انتخابات بوده است و یا برخاسته از اشتباه محاسبه و خوش‌بینی به تداوم نرمش آن مقطع رهبر در دوران پس از انتخابات. البته این خوش‌بینی از کسانی با آن سوابق طولانی در صف اول جریان راست و به خصوص دست اندرکار در بخش‌های درگیر با مهمترین مسائل امنیتی کشور (اعم از مسائل داخلی مانند 18 تیر و مسائل خارجی مثل مسئله هسته‌ای) که در هر دو سطح ارتباط و مراوده تنگاتنگی با رهبر داشته اند چندان پذیرفتنی نیست، آن هم به خصوص پس از رد صلاحیت یار دیرین رهبر در همان انتخابات.

هر چند در گذشته نباید ماند، ولی باید از آن عبرت گرفت. دوران آن وعده‌ها گذشته است. اینک اما به نظر می رسد رئیس (و وزیر) باید جدا از روزمرگی‌های اجرایی بتوانند فراغتی داشته باشند و یا مشاورانی را در اتاق فکر (بسیار ضروری برای تأمل در مسائل بنیادی) فعال ‌کنند که در “دوران پس از توافق هسته‌ای” و با اتکا به این موفقیت، چه خط و ربط‌های داخلی را باید در پیش بگیرند. چه رویکردی به نفع کشور و منافع مردم؛ به نفع نظام و قدرت مستقر؛ و حتی به نفع طیف و جریان و جناح خودشان به خصوص طیف اعتدال (جریان کمتر بهره‌مند از عقبه و پشتوانه اجتماعی) است.

برخی مواضع شجاعانه و صریح و بعضا حتی تند رئیس‌جمهور در رابطه با مسائل هسته‌ای و برخی مسائل اجتماعی و مسئله نظارت استصوابی و… بیانگر آن است که رئیس‌جمهور با تجربه گاه فراتر از توازن قوای سیاسی ظاهرا موجود می‌رود تا شاید بر آن تأثیری بگذارد. مسئله رفع حصر و آزادی زندانیان و تغییر فضای امنیتی به سیاسی برای فعالان مدنی و سیاسی و… نیز اگر رئیس جمهور و اتاق فکر و مشاوران ایشان تأمل و تدقیقی تاریخی (حداقل در مقیاس سه دهه پس از انقلاب) صورت دهند، می‌تواند در ردیف همین موضوعات قرار گیرد. البته اتخاذ این نوع مواضع گاه بس لازم است ولی کافی نیست. اگر این مواضع صرفا تخلیه عصبانیت باشد یا فریاد یک حقیقت فروخفته، اما برنامه و پشتوانه و ستاد عملیاتی و اجرایی در پی نداشته باشد، باید گاه نگران عقب‌نشینی‌های بزرگ بعدی اش بود (مانند بحث بورسیه‌ها و پول‌های کثیف و…). در این باره نیز رئیس و مشاوران باید چاره ای اندیشند و برنامه‌ای تدوین و بدان عمل کنند. هم برای نحوه طرح و هم برای نحوه مهندسی و پیگیری این نوع مواضع و مطالبات برحق.

متأسفانه اینک از نظر رئیس جمهور هنوز نوبت رفع حصر و تغییر فضای امنیتی به فضای سیاسی برای فعالان شناسنامه دار سیاسی و مدنی کشور فرا نرسیده است. این موضعی بس پر خطا به لحاظ استراتژیک است، هم در کوتاه‌مدت و هم در میان مدت. همان گونه که نمک پاشی وزیر خاص و ویژه کابینه بر زخم‌ اعدام‌های ۶۷ در درازمدت چنین است.

پسرک کوچولوی کوبانی، روزی که به آبش زدند، در فکر آب بازی بود؛ چلپ چلپ آب؛ قطراتی که در هوا پخش می شدند؛ همراه با خنده های کودکانه؛ و جیغ هایی از جنس جیغ قمری ها؛ چلچله ها.

برای او همه چیز بازی بود. آخر کوچولوی کوبانی، هنوز جز بازی، از زندگی چیزی نمی دانست. زندگی نکرده بود که بداند. سه سال که نشد زندگی.

او نگرانی را در چشمان پدر می دید، رفتن از جایی به جایی را هم؛ و مادررا هم که نگرانی و اندوه ویرانش کرده بود…. اما کودک که باشی، سه ساله که باشی، بلوز قرمزت را که پوشیده باشی، با آن کفش های کتانی که دوستش داری،… عمر این دیدن ها و این اندوه ها به ثانیه هم نمی کشد. فراموش می شود، همه چیز می شود بازی. شادی. سبکبالی.

آلان سه ساله، چه تصوری از بازی مرگ در دریا داشت؟ او نمی دانست فقط چند قلپ آب کافیست که بازی تمام شود؛ جدی شود، بشود مرگ؛ و او بشود یک حجم کوچک در هم فشرده، افتاده در ساحلی غریب؛ در خویش چمباتمه زده از ترس و تنهایی.

و او نمی دانست دنیا، به تماشای کفش های کوچکش خواهد نشست. و بلوز قرمزش، و پاچه شلواری که یکیش بالا رفته بود تا ساق های کوچکش را ببینیم….

آلان کردی را، جنگ طلبان، قدرت طلبان و مستبدان به آب بازی کشاندند؛ آنان که جهان، برایشان نه عرصه زندگی، که جولانگاه نفرت و خودکامگی ست؛ مستبدانی که بودن با مردمان را نمی تابند؛ آنان که بودن شان در گرو نبودن آدمی است، نبودن آدمیت؛ آنان که غرق در فساد و ریا و بی اخلاقی، “پازل” مرگ جهان را می چینند؛ یکی شان به بهانه دین، آن دیگری برای دلار…..

حالا اما دلم نمی خواهد از اینان بگویم؛ چرک می کنند وجودم را. تاب این اندازه چرکی ندارم.

در عوض دوست دارم از مردمانی بگویم که هنوز دلی دارند برای تپیدن، چشمانی برای دیدن و خیس شدن؛ وجدانی برای بیدار شدن. هزاران هزار مردمی که در سراسر جهان، با دیدن تن مچاله شده آلان، خواب شان بر آشفت، بغض در گلوهاشان شکست و دل هاشان چنان به درد آمدکه دریافتند دیگر نمی توان به “آخی طفلکی” بسنده کرد. دو قطره اشگ کافی نیست، دو خط نوشتن کافی نیست…. باید کاری کرد؛ همان ها که در پاریس و لندن و وین و…. به خیابان ها ریختند؛ آن دخترجوانی که به استقبال پناهندگان بی خانه رفت، با کاغذی در دست که رویش به خط دل نوشته بود:مارا ببخشید.

آن مرد جوان که اتاق کوچک پسرکش را با همبازی های آلان تقسیم کرد.

آن نخست وزیر جوان که برای آلان ها، “عروسک” نفرستاد، خانه اش را به آنها داد.

آن مادر بزرگ که نانش را در بقچه ای بست و سرراه آلان ها نشست که پس از روزها گرسنگی، بوی نان تازه را دریابندو جانی گیرند.

آن سیاستمدارانی که دریافتند، برای ماندن، باید با مردمان بود؛ کنار مردمان بود، و آنان را شنید؛ چه فرق می کند مردمان سوریه یا مردمان شهر خویش؟

مردمانی که در میدان های بزرگ گرد آمدند تا نشان دهند: آدمیت زنده است؛ آدمی هم زنده ست.

آلان کوچولو!حالا تو نیستی، نبودن ات مانند نبودن “ندا”ی ما با آن چشمان بازش، کارساز شده ست؛ شده است منشا بودن؛ بودن دیگر همسالان تو.

آلان کردی! سه ساله اهل کوبانی! امروز تو نیستی، اما مردمان در سراسر جهان، هریک به زبانی نام تورا تلفظ می کنند؛ و به نام تو، فرش مهر زیر پای کودکان دیگر پهن.

این کودکان به جای تو آب بازی خواهند کرد؛ آب بازی واقعی. در هیچ ساحلی چنین غریبانه مچاله نخواهند شد. به جای تو همراه با چلچله ها و قمری ها جیغ زندگی خواهند زد؛ دیگرنه صدای نتراشیده بشارو عسس هایش را خواهند شنید و نه هیبت بدهیبت جنگ طلبان و مستبدان و زیاده خواهان را خواهند دید.

آلان!کوچک مرد بزرگ؛ کودک زندگی نکرده اما زندگی بخشیده، حالا تو نیستی اما نهیبی که از جان کوچک تو برخاست، بر جان جهان نشست. باشد که نشستنی هماره باشد، حک شود؛ تصویری شود ماندنی در برابر دیدگان همه ما؛ تصویری که نگذارد به “آخی طفلکی” بسنده کنیم؛ کاری کنیم، و جهان را بر ستمگران تنگ.

بخواب پسرکم. بخواب که با خوابیدنت، جهانی را از خواب پراندی.